Jaskinia Ostrężnicka - PDF

Jaskinia Ostrężnicka - plan w pełnym formacie

Lokalizacja: Ostrężnik (Trzebniów), Rezerwat "Ostrężnik", skałki szczytowe ostańca z ruinami zamku.

Długość: 98 metrów

Głębokość: 5 metrów

Stopień trudności: Jaskinia o rozwinięciu poziomym, przejścia między otworami miejscami ciasne.

Opis dojścia

Jaskinia znajduje się na terenie rezerwatu „Ostrężnik”, przy osadzie o tej samej nazwie. Rezerwat obejmuje ochroną wapienne wzgórze z wychodniami skalnymi, na których zachowały się ruiny średniowiecznego zamku, oraz naturalne zespoły leśne. Otwory jaskini wychodzą w wielu miejscach u podstawy najwyższej, około 25-metrowej skały. Przysiółek Ostrężnik leży w małej dolince (wodącej), wypadającej do przedłużenia doliny Wiercicy, w odległości 4km na południe od Złotego Potoku, tuż przy drodze Janów-Żarki. Wzgórze Ostrężnickie ogranicza tę dolinkę od zachodu.

Opis jaskini

Jaskinia znajduje się na terenie rezerwatu „Ostrężnik”, przy osadzie o tej samej nazwie. Rezerwat obejmuje ochroną wapienne wzgórze z wychodniami skalnymi, na których zachowały się ruiny średniowiecznego zamku, oraz naturalne zespoły leśne. Otwory jaskini wychodzą w wielu miejscach u podstawy najwyższej, około 25-metrowej skały. Przysiółek Ostrężnik leży w małej dolince (wodącej), wypadającej do przedłużenia doliny Wiercicy, w odległości 4km na południe od Złotego Potoku, tuż przy drodze Janów-Żarki. Wzgórze Ostrężnickie ogranicza tę dolinkę od zachodu.

Jaskinia posiada sześć połączeń z powierzchnią. Główny i największy otwór (I), położony od strony północno-wschodniej, tworzy piękny, regularnie myty portal skalny, o szerokości 3 m i wysokości 5 m. Od strony północno-zachodniej, także u podstawy skały, znajdują się dwa mniejsze otwory (II i III), oddalone odpowiednio o 30 i 45 m od pierwszego. Otwór II ma kształt trójkątny, o szerokości 3 m u podstawy i wysokości 1,2 m. Otwór III, najbardziej na zachód wysunięty, jest położony 4 m wyżej i ma regularnie półkolistą formę, o średnicy 1,5 m. Trzy następne otwory znajdują się po południowej stronie wzgórza i leżą około 5 m wyżej od otworu głównego (I). Największy z nich (IV), położony od wschodniej strony, ma regularnie myty kształt, o szerokości 3,5 m i wysokości 2,5 m. Jest on ukryty pod dużym okapem, o rozciągłości 10 m i wysokości do 4 m. Przy wschodnim ograniczeniu okapu, pod dużą wantą znajduje się kolejny (V), pionowy otwór. Jest on jednak częściowo przywalony kamieniami. Około 10 m dalej na wschód, na dnie 2-metrowego osuwiska widnieje ostatni (VI) otwór jaskini, półkolisty w przekroju, o szerokości 0,8 m i wysokości 0,7 m.

Za głównym (I) otworem jaskini szeroki trzymetrowy korytarz rozgałęzia się na dwa duże korytarze, każdy o szerokości 2 m i wysokości około 3 m. Lewe odgałęzienie prowadzi lekko pod górę, 11-metrowym korytarzem do VI-go otworu. Korytarz ten jest regularnie myty na całej długości, stopniowo jednak zmniejszający swe wymiary aż do parametrów otworu południowego. Jego dno jest pokryte namuliskiem próchnicowym. Prawe odgałęzienie jest klasycznie mytym korytarzem, który po 12-tu metrach wypada do niskiej komórki, o wymiarach 4x3 m i wysokości 1 m. W jej stropie widnieją niewielkie kotły wirowe. Dno korytarza i komórki jest pokryte namuliskiem próchnicowym, miejscami wymieszanym z materiałem ilastym. Stąd w kierunku południowo-wschodnim prowadzi wąska (0,7 m szerokości) szczelina, która poprzez zawalisko łączy się z otworem V. Natomiast w kierunku południowo-zachodnim, będącym przedłużeniem prawego odgałęzienia, prowadzą dwie równoległe, ciasne szczeliny, po czterech metrach wchodzące pod zawalisko przy otworze IV. W północno-zachodniej ścianie komórki jest zaciskowy przesmyk, prowadzący do korytarza wychodzącego drugim otworem.

Za otworem IV-tym prowadzi na północ duży korytarz, o szerokości 3 m i wysokości 1 m, zamknięty po 10-ciu metrach małym okienkiem, ukrytym nad 1,5-metrowym progiem. W połowie długości korytarza, u podstawy jego zachodniej (lewej) ściany, pod 1-metrowym próżkiem znajduje się wejście do ciasnego korytarzyka, prowadzącego do otworu III-go. Korytarzyk jest regularnie myty, meandrujący, o szerokości 0,8-1,5 m i wysokości 0,4-1,5 m. W połowie długości jest on zablokowany kamieniami. Jego dno jest pokryte namuliskiem gliniasto-piaszczystym w części pierwszej i próchnicowym w części drugiej, przyotworowej. Także spąg korytarza głównego tej części jaskini jest pokryty wymieszanym namuliskiem humusowo-gliniasto-piaszczystym.

Wspomniane okno skalne ma wymiary 0,7x1,0 m. Po jego lewej stronie są ładnie wykształcone nacieki wełniste. Pod oknem, przy spągu widnieje niskie (0,6m), szerokie do 2 m, przejście do dalszych partii. Można również przejść poprzez okno - do sporej salki o wymiarach 4x4 m i wysokości 1,5 m. Poprzez zaciskowy przesmyk jest ona połączona z prawym odgałęzieniem I-go otworu. Dno sali jest pokryte namuliskiem próchnicowo-gliniastym i rumoszem. Salka, od strony północno-zachodniej, poprzez obniżenie stropu i zaklinowane wanty łączy się z szerokim (4m) korytarzem, prowadzącym do otworu II-go. Jego dno jest pokryte namuliskiem próchnicowym. 

Jaskinia jest bardzo dobrze zachowanym wywierzyskowym fragmentem systemu krasowego, odwadniającego górotwór u zbiegu Doliny Wiercicy i Dolinki Ostrężnickiej, od zachodniej strony tej ostatniej. Rozwinęła się ona w gruboławicowym wapieniu skalistym górnej jury, na kilku pęknięciach o generalnym przebiegu NW-SE i NE-SW. Pęknięcia te, mimo ich niewyraźnego w wielu miejscach charakteru, zostały optymalnie wykorzystane przez płynące wody, głównie z uwagi na ich znaczną ilość. Świadczy o tym wielkość otworów i kubatura korytarzy. Przekroje otworów oraz pobliskie formy erozyjne dowodzą, że aktualny kształt komór i korytarzy został wymodelowany w warunkach wadycznych. W głębi jaskini występują również formy erozyjne, przede wszystkim utworzone pod ciśnieniem stropowe kotły wirowe.

Jaskinia ma mikroklimat dynamiczny, głównie z powodu wielu połączeń z powierzchnią. W okresie zimowym przy głównym otworze (I) tworzą się nacieki lodowe. Natomiast nacieki kalcytowe występują sporadycznie w niewielu miejscach. W korytarzu idącym od IV-go otworu, na lewej ścianie, powyżej 2-metrowego progu znajduje się nieduża wnęka, w której są tworzące się aktualnie nacieki wełniste i kaskadowe. Występuje tutaj również w niewielkiej ilości mleko wapienne. Także w korytarzu za II-gim otworem, w prawej ścianie jest wnęka z naciekiem wełnistym. Poza tym w wielu miejscach można natknąć się na szczątki nacieków, głównie wełnistych, zwietrzałych na skutek przepływu powietrza.

Jaskinia jest w znacznym stopniu oświetlona światłem odbitym i rozproszonym.

Przy otworach rośnie typowa, cieniolubna flora naskalna, z mszakami i paprociami w składzie.

W miejscach zacisznych występują troglofilne pająki Meta sp. i troglokseniczne owady: szczerbówki i komary.

Historia eksploracji

Jaskinia jest znana od dawna i wielokrotnie była opisywana. Pierwotnie poszczególne jej fragmenty nie były ze sobą połączone lub połączenia nie były znane i dlatego opisy dotyczyły poszczególnych fragmentów. Najstarszy opis pochodzi od K. Świerzyńskiego z 1848 roku i dotyczy on tylko wschodniej części jaskini czyli korytarzy odchodzących od otworu I-go. Opisywana jest również w wielu przewodnikach i innych publikacjach turystycznych Wyżyny Częstochowskiej. Była wielokrotnie rozkopywana przez poszukiwaczy skarbów, dla których sąsiedztwo zamku i jaskini kojarzyło się jednoznacznie.

Bibliografia:

Państwowy Instytut Geologiczny - Portal "Jaskinie Polski"

Zdjęcia:

Marek Pawełczyk