Opis dojścia

Otwór znajduje się w dnie niewielkiego, nieczynnego kamieniołomu położonego nad pierwszą grupą domów Kryspinowa (od stromy Krakowa), po północnej stronie drogi Kraków Liszki. Idąc od strony Krakowa, przed pierwszymi domami w Kryspinowie kierujemy się na zbocze, które trawersujemy ścieżką prowadzącą wzdłuż ogrodzenia, do kamieniołomu. Otwór jaskini znajduje się w niewielkim leju na dnie kamieniołomu. Został on ogrodzony metalową poręczą, a przy wejściu ustawiono tablicę informacyjną z planem jaskini (jaskinia jest pomnikiem przyrody nieożywionej). Dojście do otworu bez trudności. Zwiedzanie jaskini utrudnia niewielka, 3,5 metrowa studzienka we wstępnej części, w głębi korytarze miejscami bardzo ciasne.


Opis jaskini

Od otworu łatwe zejście sprowadza na głębokość 3 m, do niskiej salki 2,5x4 m, w której dnie leży nieco śmieci, gruz wapienny i humus. Następnie w kierunku NE ciasne zejście prowadzi w dół do szczeliny o szerokości ok. 1 metra, którą można zejść w dół 3,5 m, zapieraczką, lub posuwając się nią 6 m w poziomie ku NE, wychodzimy pod stropem obszernej komory, z której biorą początek pozostałe korytarze jaskini. Na jej dnie zalegają duże bloki wapienne, gruz i czerwona glina. Wymiary Sali wynoszą 10x5 m, a wysokość dochodzi do 5 m. W jej północnym końcu dwa 2 metrowe prożki w górę doprowadzają do łączących się ze sobą kolistych korytarzy 20 m długości, zakończonych na północnym końcu zawaliskiem. Również z północnego krańca komory za metrowymi prożkami w dół niski, 2 metrowy korytarz doprowadza do salki o wymiarach 3x3 m z dwoma jeziorkami na dnie. Z sali w kierunku zachodnim ciągnie się skomplikowany system korytarzy, dostępny dwoma wejściami; pierwsze z nich, północno‑zachodnie, przez 0,4 m prożek sprowadza do wysokiego korytarza, na dnie którego znajduje się jeziorko długości 3,5 m. Łączy się on z korytarzem, odchodzącym z sali bardziej na południowy zachód od poprzedniego. W rejonie połączenia na ścianach występują polewy, na dnie widać niewielkie stalagmity, a na stropie kilkucentymetrowe stalaktyty - jedyne nacieki w jaskini. W kierunku południowo‑zachodnim odchodzą dwa korytarze.
Południowy jest bardzo ciasny, meandrujący, z jeziorkiem w dnie.Północny po 5 m obniża się. Po dalszych 2 m wychodzimy z obniżenia w stropie salki z jeziorkiem w dnie. Salka ma ok. 2 m wysokości, a w dnie jeziorka duże głazy umożliwiają przejście suchą nogą na drugi brzeg. Stąd ku północy rozciąga się kilkudziesięciometrowy labirynt łączących się ze sobą korytarzy, na południe biegnie korytarz z kominem doprowadzającym do powierzchni, gdzie wyjście zamknięte jest żeliwną kratką ściekową. Na południowy‑wschód, w górę, prowadzi korytarz aktualnie nie do przejścia, łączący się z salką pod otworem. W korytarzu pod kominem z kratką, na dnie występuje wąskie, lecz bardzo głębokie jeziorko. W czystej wodzie na głębokości kilku metrów widać znaczne rozszerzenie.

Wracamy do komory głównej. Na jej południowym końcu odchodzą w dół trzy korytarze łączące się po kilku metrach, doprowadzające do największego jeziorka w jaskini. Znajduje się ono w dnie 4 metrowej wysokości szczelinowatego korytarza, ma długość 6 m, szerokość do 1,5 m i ok. 3 m głębokości. Za jeziorkiem korytarz kontynuuje się jeszcze 5 m i zamknięty jest kolejnym zbiornikiem wodnym. Znad jeziorka na wschód odchodzi ciasny ciąg błotnistych korytarzy.

Jaskinia utworzona jest w wapieniu uławiconym górnej jury (oksford). Powstała w warunkach freatycznych przy powolnym przepływie. Korytarze wykorzystujące sieć spękań S‑N i SW‑NE, tworzą gąbczasty labirynt. Na ścianach występują liczne formy korozyjne, takie jak kotły wirowe w stropie i na ścianach korytarzy, zagłębienia wirowe, wżery, kanały i rury. Niektóre korytarze rozwinięte są na rozmyciach międzyławicowych. Miejscami ze ścian wystają wypreparowane krzemienie i skamieniałości (gąbki, belemnity i ramienionogi). Nacieki występują jedynie w odgałęzieniu północno‑zachodnim, na blokach skalnych bezpośrednio nad lustrem wody. Nacieki te zbudowane są z drobnokrystalicznego białego kalcytu. W wyniku datowana (w grudniu 1999 r.), ich wiek określono na 4600"100 lat BP. Okazy datowane znajdują się w Muzeum Geologicznym AGH w Krakowie. Namulisko w jaskini miejscami jest obfite, utworzone przez tłustą, rdzawą glinkę z gruzem wapiennym. Na dnie w wielu miejscach leżą bloki wapienne.
Osobliwością jaskini są jeziorka, rzadkie w jaskiniach Wyżyny. Jest ich kilkanaście, o głębokości od kilkudziesięciu cm, do ok. 7‑8 m. Woda w jaskini utrzymuje się na poziomie wód gruntowych (krasowych); dają się tutaj zauważyć niewielkie wahania zwierciadła wody - rzędu kilkunastu centymetrów. Woda jest czysta i przejrzysta, o temp. ok. 7,5°C. Jaskinia jest w głębi wilgotna, o średniej temperaturze ok. 9° C, i nie posiada wyraźnych przepływów powietrza. Światło dochodzi do dna salki wstępnej.

W otworze jaskini nielicznie występują glony i porosty. Bezpośrednio nad otworem rośnie kasztanowiec (Aesculus hippocastanum).

Historia eksploracji

Jaskinia jest często odwiedzana i wewnątrz mocno zaśmiecona. Ze względu na bliskość zabudowań i szosy istnieje możliwość zanieczyszczenia wód podziemnych przez odpady i ścieki. Otwór został odsłonięty prawdopodobnie na początku XX wieku, w czasie eksploatacji wapienia. Przez długi czas salka pod otworem wykorzystywana była jako wysypisko śmieci. Pierwsza informacja o Jaskini Kryspinowskiej („Grota w Kryspinowie”) pochodzi z roku 1920.
Walory przyrodnicze jaskini były dostrzegane od dawna i wielokrotnie postulowano objęcie jej jakąś formą ochrony prawnej. pierwsze takie sugestie przedstawił Kowalski (1946 i kilka kolejnych pozycji literatury). Podobne opinie wyrażał R. Gradziński (począwszy od r. 1976), który w 1984 r. opracował „Określenie metody ochrony i zabezpieczenia jaskini w Kryspinowie”. W oparciu o to opracowanie i dodatkowe sugestie J. Baryły, Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie w marcu 1985 r. zlecił sprzątanie jaskini (oraz schroniska usytuowanego obok), a następnie wykonanie ogrodzenia i tablicy informacyjnej (wrzesień 1985 r.). W r. 1987 Jaskinia Kryspinowska została oficjalnie uznana pomnikiem przyrody nieożywionej (Zarządzenie Prezydenta Miasta Krakowa z dn. 9.06.1987 r.), z zaznaczeniem, że może ona być zwiedzana bez ograniczeń, ale w „sposób kulturalny”.

 

Bibliografia

Państwowy Instytut Geologiczny - Portal "Jaskinie Polski"

Autorzy opracowania na stronie PIG

Andrzej Górny, Janusz Baryła, Mariusz Szelerewicz