| Z Kulkami |
plan, plan dolnych partii |
| Długość [m] | 100 |
| Deniwelacja [m] | 11,4 (-11,4; 0) |
| Lokalizacja | Kraków, Skały Twardowskiego |
| Stopień trudności | Jaskinia o rozwinięciu pionowym. Zwiedzanie uciążliwe, ciasne korytarze, niebezpieczeństwo obrywów stropu. |
Opis dojścia
Jaskinia położona jest w zachodniej części Skałek Twardowskiego. Od przystanku MPK przy ulicy Tynieckiej (w pobliżu wejścia do jednostki wojskowej) kierujemy się w stronę wejścia do jednostki i dalej ścieżką wzdłuż betonowego ogrodzenia, przechodzimy ok. 50 m od bramy, w odległości 10 m na lewo (N) od ogrodzenia znajduje się niewielki otwór w sztucznym zagłębieniu terenu.
Opis jaskini
Za otworem o wymiarach 1,5 m szerokości i 1 m wysokości niskim przełazem dostajemy się do głównej sali jaskini. Ma ona trójkątny kształt, wysokość 1‑1,5 m i długość ok. 14 m. Dno pokryte jest gruzem wapiennym, wielkimi blokami i licznymi bułami krzemiennymi, strop nierówny, osypujący się z licznymi wystającymi bułami krzemiennymi. Przy końcu sali w kierunku NE dno opada i przechodzi w krótki korytarz prowadzący do mniejszej salki. Salka ma wysokość do 3 m, w jej stropie widoczna jest brekcja uskokowa złożona z gruzu i brył wapiennych grożących oberwaniem (w trakcie eksploracji miał tutaj miejsce duży obryw ze stropu). Bryły wapienne są tutaj częściowo spojone kalcytem naciekowym. W dnie znajduje się studzienka prowadząca do dolnych partii. Przedłużeniem salki w kierunku wschodnim jest niski korytarz o długości 8 m, z licznymi bułami krzemiennymi na dnie, utworzony na rozmyciu międzyławicowym. Jego koniec zamknięty jest rdzawym osadem gliniastym z gruzem wapiennym i krzemieniami.
Wspomniana studzienka prowadzi do niżej leżącej, piętrowej salki o pochyłym dnie wypełnionym gruzem skalnym i większymi blokami. Strop jest silnie skorodowany. Widoczne są liczne zagłębienia wirowe, kanaliki, buły krzemienne i skamieniałości (ramienionogi, jeżowce i belemnity).W wyższej części salki są dwa korytarzyki wymyte na tej samej szczelinie. W korytarzyku zachodnim na ścianach i stropie widoczna jest duża ilość skamieniałości i liczne buły krzemienne. Korytarzyk wschodni, wypełniony błotem, kończy się niedostępnymi szczelinami. W niższej części salki znajduje się ciasna (ZI) studzienka o głębokości 2 m. Obok otwiera się niedostępna szczelina, ciągnąca się na długości kilku metrów. Z dna studzienki odchodzi niski korytarz o dnie pokrytym blokami i rumoszem skalnym. Na prawo, po 3 metrach korytarz jest zablokowany wantami. Na lewo, po kilkunastu metrach uciążliwego czołgania dostajemy się do końcowej sali (Sala przed Salą z Kaczką). Na dnie zalegają bloki skalne, rumosz i błoto. Salka powstała najprawdopodobniej w wyniku zawalenia się cienkiej warstwy wapienia, znajdującej się pomiędzy dwoma rozmytymi szczelinami międzyławicowymi.
W przedłużeniu sali, po kilku metrach osiągamy najniższy punkt jaskini (‑11,4 m) z wypływem powietrza.
W lewej części sali (na S) stroma i ciasna, myta rura (Śruba) doprowadza do wyżej leżącego korytarza. Lewa jego część (na E) to niski i błotnisty korytarz kończący się po kilku metrach zawaliskiem. Na prawo (W) znajduje się zwężenie w kształcie soczewki, za którym jest niewielkie rozszerzenie wypełnione błotem.
Z prawej strony Sali przed Salą z Kaczką odchodzi niski korytarz. Przecina go szczelina na której utworzył się kominek o wysokości ok. 3 m. Koniec korytarza jest wypełniony wantami i błotem, blokującymi dalszą drogę.
Jaskinia utworzyła się w wapieniu uławiconym górnej jury, powstała w warunkach freatycznych. W najniższej części niektóre fragmenty korytarzy rozwinięte są w dolomicie. Korytarze powstały na uskoku o przebiegu SW‑NE (ok. 50o) i poziomych rozluźnieniach międzyławicowych. Widoczne są co najmniej cztery poziomy anastomotycznych rozmyć. W jaskini brak nacieków, oprócz niewielkich makaronów i polew cementujących bloki wapienne w salce ze studzienką.
Jaskinia ma mikroklimat dynamiczny. Zimą z otworu wydobywa się bardzo silny prąd ciepłego powietrza i kłęby pary, latem do wnętrza wpływa ciepłe powietrze wysuszając całą salę. Szczególnie silny przewiew wyczuwalny jest w 1,5 metrowej studzience łączącej wyższe i środkowe piętro jaskini. Monitoring temperatury prowadzony w jaskini od 1997 roku wykazał zaskakująco wysokie temperatury sali w okresie zimowym. Osiągają one kilkanaście stopni powyżej zera, podczas gdy średnia roczna temperatura dla tego rejonu wynosi ok. 8ºC. Najniższa zmierzona temperatura to 6,7ºC, a najwyższa 16,9ºC.
Brak światła bezpośredniego, jedynie niewielka ilość światła rozproszonego dociera do komory głównej.
Przy otworze jaskini spotyka się komary i pająki. Zimą 1997‑1998 w sali hibernował podkowiec mały Rhinolophus hipposideros. W otworze rosną jeżyny.
Historia eksploracji
Główna sala jaskini znana od dawna, czego dowodem jest znalezienie w sierpniu 1993 r. żelaznych kul do falkonety (patrz rysunek) i ołowianych do muszkietu, pochodzących z czasów wojen szwedzkich (2 ga połowa XVII wieku). Jaskinia była znana również przed I wojną światową. Jej plan zamieszcza Kuźniar (1921) na mapie rozmieszczenia jaskiń Skał Twardowskiego pod nazwą Grota II. Później otwór został zasypany gruzem. Silny wypływ powietrza i wytopiony zimą śnieg sugerował istnienie większej próżni, co po wielu podejmowanych próbach doprowadziło do ponownego odkopania wejścia do jaskini w dniu 26 sierpnia 1993 r. przez Bogdana Słobodziana i Stanisława Wasyluka (Słobodzian 1994). Na początku 1997 r. nastąpiło odkrycie dalszych, górnych partii (A. Górny, G. Heim, J. Kućmierz, R. Marszałek, B. Słobodzian, T. Wajzyk, S. Wasyluk). W lipcu 1997 r. odkopano studzienkę i przedostano się do niższej salki z dwoma korytarzykami (A. Górny, B. Słobodzian, T. Wajzyk). W marcu 1998 r. pokonano drugą studzienkę. W początkach roku 1999 wyeksplorowano Salę przed Salą z Kaczką i resztę korytarzy wokół niej (A. Górny, P. Malina, B. Słobodzian).
Bibliografia
Państwowy Instytut Geologiczny - Portal "Jaskinie Polski"
Autorzy opracowania na stronie PIG
Mariusz Szelerewicz, Andrzej Górny
