Jaskinia Grota Niedźwiedzia - PDF
Jaskinia Grota Niedźwiedzia - plan w pełnym formacie
Lokalizacja: Złoty Potok (Gmina Janów), u podnóża góry nad stawem Sen Nocy Letniej (od północnej strony)
Długość: 76 metrów
Deniwelacja: 8 metrów (Przewyższenie: 8 metrów)
Opis dojścia
Grota znajduje się na prawym brzegu doliny Wiercicy, w odległości około 200 m na SE od Harcówki i młyna przy osadzie Kołaczew. U podnóża otworów biegną szlaki turystyczne - czerwony i niebieski, którymi można dojść do jaskini od strony Złotego Potoku. Można dojść do jaskini także od parkingu przy Harcówce, obok Zielonego Stawu.
Opis jaskini
Jaskinia posiada dwa otwory. Główny jest owalny, myty, o wymiarach 7x5 m. Drugi jest mniejszy i znajduje się w odległości 10 m od pierwszego ku NW. Wychodzi on na powierzchnię ponad 3-metrowym progiem, utworzonym z zaklinowanych głazów. Przed głównym otworem jest obszerny taras utworzony z materiału usuniętego z głównej komory jaskini. Wg Kowalskiego (1949) „namulisko rozkopywane było już w latach pięćdziesiątych XIX wieku dla uporządkowania schroniska przy nadawaniu tej części lasu charakteru parkowego”.
Za opisywanym otworem znajduje się obszerna i widna komora, o wymiarach 11x14 m. Jej dno wypełniają resztki namuliska, przeważnie próchnicowo-gliniastego, pokrytego drobnym rumoszem. Część otworu jest zasłonięta kilkoma potężnymi blokami skalnymi, odpadłymi od stropu. Pierwotne namulisko, przynajmniej w południowej części komory, miało charakter gruboklastyczny, o czym świadczą jego scementowane resztki, zachowane w formie półki u wylotu korytarza południowego, przy prawej ścianie sali. Z komory głównej odchodzą trzy korytarze. Pierwszy ma długość 7 m i prowadzi ku północy do drugiego otworu. U jego wylotu znajduje się filar skalny. Drugi, pięciometrowy, prowadzi w kierunku SW do podstawy 6-metrowego komina. Jest on częściowo wypełniony materiałem lessowo-piaszczystym i prawdopodobnie sięga powierzchni, o czym świadczą widoczne w stropie korzenie drzew. Dno korytarza jest utworzone z namuliska gliniasto-piaszczystego. Na ścianach znajdują się resztki zwietrzałych nacieków - polew i żeber. Wejście do trzeciego korytarza - Korytarza Południowego - znajduje się w południowej części komory, w postaci niskiego przełazu w spągu. Za nim, po pokonaniu 2,5-metrowego prożku i kolejnego zacisku, prowadzi prosty, nieco obszerniejszy korytarz w postaci pionowej szczeliny o długości 20 m. W połowie posiada on jeszcze jedno przewężenie. Dno korytarza wypełnia namulisko gliniaste. W jego końcowej części odchodzi w kierunku NE 3-metrowa odnoga , kończąca się niedostępną szczeliną. Korytarzyk jest zamknięty małą komórką, o wymiarach 2,5x1,5 m, w której stropie otwiera się komin o wysokości 5 m. Kilka metrów wcześniej, w korytarzu tym znajduje się 5-metrowy próg, prowadzący do niewielkich korytarzy górnego piętra, zorientowanych w kierunku południowym. W korytarzu występują nieliczne, słabo uformowane draperie i nacieki wełniste, suche, aktualnie nie tworzące się.
Jaskinia rozwinęła się w gruboławicowym wapieniu skalistym górnej jury, zasadniczo na jednej szczelinie o generalnym azymucie 355°. Dotyczy to Korytarza Południowego, korytarza prowadzącego od sali do drugiego otworu, a także części stropu komory w postaci szczelinowego komina, znajdującego się po południowo-zachodniej stronie filara. Komora główna powstała natomiast na skrzyżowaniu wspomnianego pęknięcia z dwoma poprzecznymi, o przebiegu SW-NE, na których rozwinął się również korytarz do komina z korzeniami. Stropowe części partii jaskini rozwinęły się w strefie saturacji, o czym świadczą typowe formy freatyczne w postaci kotłów i kieszeni. Po opadnięciu wód krążących w cyrkulacji ciśnieniowej jaskinia modelowana była w strefie wadycznej.
Komora główna jest w całości oświetlona światłem dziennym, natomiast korytarze są ciemne i wilgotne. Przy dużych różnicach temperatur stwierdzono w ciasnym okienku nad wejściem do Korytarza Południowego bardzo silny przepływ powietrza w głąb jaskini, co może świadczyć o istnieniu nieznanych jej partii w głębi masywu (EDIT 2014 rok: Korytarze Groty Niedźwiedziej leżą w bezpośrednim sąsiedztwie korytarzy jaskini Niedźwiedziej Górnej i posiadają z nią połączenie niemożliwe do przejścia dla człowieka).
Historia eksploracji
Jaskinię odkryto w połowie XIX-go wieku. W roku 1853 w „Bibliotece Warszawskiej” jest podana informacja, że w tymże roku w Złotym Potoku odkryto w jaskini kości zwierząt. Znaleziono je z okazji rozkopywania jaskini przy nadawaniu charakteru parkowego tej części lasu. Kości przesłano do Warszawy, gdzie zbadał je Waga, znajdując wśród nich szczątki 12 gatunków zwierząt. Przy samym otworze odkryto liczne urny. Nie ulega wątpliwości, że uległy tu przemieszaniu znaleziska z różnych warstw namuliska.
W roku 1856 A. Wiślicki tak opisuję tę jaskinię: „Idąc piękną drożyną wijącą się po brzegu strumyka (Złotego Potoku), dochodzimy niebawem do jednej ze skalistych mass, otulonych bukowym i świerkowym lasem, mieszczącej największą i najpiękniejszą grotę, w której ostatniemi czasy odkryto szczątki przedpotopowych mieszkańców. Przed niewielą laty jaskinia ta zupełnie była nieznaną, i dopiero teraźniejszy światły dziedzic Potoka, po nabyciu tego majątku bawiąc w nim podczas lata, spostrzegł u spodu odwiecznemi bukami porosłej skały łukowatą szczerbę, nasuwającą myśl, że ona może być wstępem do obszernego wydrążenia wewnątrz skały. W rzeczy samej przekonano się, że otwór ten tak szczupły, iż zaledwie przychylonemu człowiekowi przejść dozwalał, jest przysionkiem obszernej jaskini, do której wstęp wyłamano, a spodem ziemię pagórka na którym wznosi się skałą rozkopywać zaczęto. Tu więc odkrył się ów tajemniczy, już przedtem w wielu krajach znajdowany, skład kości, zwykle przedpotopowemi zwanych. Obecnie jaskinia przedstawia obszerne wydrążenie, na kilkadziesiąt stóp szerokie, a na 16 stóp wysokie; otwór wchodowy, z początku tylko na 8 stóp przestronny, rozszerza się następnie w śmiały łuk, który z samorodnych brył juraicznego wapienia złożony, rozpoczyna półkoliste, regularne sklepienie, podparte w końcu samorodnym filarem, po za którym wydrążenie przechodzi w coraz ciaśniejsze przesmyki, kształtu czeluści o licznych i rozmaitych załamaniach, zwężających się a zarazem na dół zstępujących. Obecnie massę niegdyś zatykającą jamistość groty wybrano, wraz z szczątkami kości, i tylko, jakby na pamiątkę i wiadomość, znaleziony jeden piszczel mamuta, odsłonięty dla oka zwidzających, pozostawiono w ścianie jaskini, korzystając z położenia w którem go przypadek umieścił...”. Interesujący jest fragment dotyczący interpretacji powstania osadów jaskiniowych: „ Nasi uczeni naturaliści, zbadawszy całą przyrodę miejscowości, uznali grotę za meat, którym gwałtowny wód potok szorując dla dojścia i wylania się do innych wodozbiorów, w szalonym swym pędzie niósł co zdołał porwać, muł, złomy skał, połamane gałęzie drzew, porozrywane trupy zwierząt, a najwięcej niedźwiedzia (Ursus spelaeus), i tłoczył do koryta, ścianami ściśniętego, dopóki go gwałtownie nie zatkał.”
W 1914 roku Krukowski wykonał wykop próbny w otworze jaskini, znajdując tylko kości. Nie napotkał on natomiast żadnych zabytków antropologicznych. Badacz ten także opisał jaskinię i sfotografował a także opracował profil namuliska. W 1932 roku Błaszczyk podał szkicowy plan obiektu.
Korytarz Południowy został odkryty 26 sierpnia 1979 roku przez członków Speleoklubu Bytom: P. Filipiaka, J. Krawczyka, A. Połcia i P. Stargałę. Rozkuli oni polewę naciekową w Kominku z Okienkiem i pokonali pierwszy zacisk. Tego samego dnia przekopali również namulisko w drugim zacisku, penetrując pozostałe partie tego korytarza.
Aktualnie jaskinia stanowi lokalną atrakcję turystyczną. Wstępna komora jest masowo odwiedzana i przez to w znacznym stopniu zaśmiecona i zniszczona. Jedynie Korytarz Południowy, dzięki utrudniającym wejście zaciskom, zachował jeszcze naturalny charakter.
Bibliografia:
Państwowy Instytut Geologiczny - Portal "Jaskinie Polski"
Zdjęcia:
Marek Pawełczyk
