Otwór wejściowy, osłonięty od góry skalnym okapem, ma szerokość 3 m i wysokość 0,8 m. Jest on częściowo zasłonięty zaklinowanymi dużymi głazami. Jaskinię po raz pierwszy opisał Mazik (1967): „Korytarz za otworem ciasny i kręty, poszerza się po 10 metrach i tworzy znaczną pochyłość. Na tym odcinku osiąga wysokość 7-8 metrów. Prowadzi do salki o 10 m długości i 5 m szerokości... Bogata szata naciekowa jaskini została częściowo zniszczona przez szpatowców z Kusiąt, eksploatujących tutaj niegdyś kalcyt. W stanie pierwotnym zachowane zostały nacieki znajdujące się w końcowym korytarzyku. Oprócz stalaktytów, które osiągają długość nawet 1 metra, spotykamy interesujące formy naciekowe z mleka wapiennego.”

Wg Szelerewicza i Górnego (1986): „...próżnię tę tworzą dwa wąskie korytarze o meandrującym przebiegu, zbiegające się w obszernej sali. Strop jaskini utrzymuje się generalnie na jednym poziomie, natomiast dno korytarzy opada stromo w dół w kierunku sali, gdzie jaskinia uzyskuje swój najniższy punkt. Wysokość korytarza prowadzącego od powierzchni zwiększa się stopniowo od 1-go metra przy otworze do 7m przy sali. Na stropie sali widać kręte wymycia, będące kontynuacją przebiegu korytarzy; w miejscu ich zbiegu powstały kotły. Meandry korytarzy Jaskini Cabanowej są najciekawszą formą tego typu na Wyżynie.”

Jaskinia rozwinęła się w wapieniach jurajskich. Posiada bogatą choć w znacznym stopniu zniszczoną szatę naciekową (polewy, stalagmity i stalaktyty). Namulisko występuje jedynie w sali i jest piaszczysto-gliniaste, pokryte rumoszem i blokami. Natomiast spąg meandrującego korytarzyka wejściowego jest lity, skalisty.

Wewnątrz jaskini panuje mikroklimat statyczny. Światło dzienne zanika po pierwszych metrach korytarza wejściowego. W jaskini zimują pojedyncze nietoperze - nocki duże Myotis myotis. Bywała ona także penetrowana przez lisy (stąd druga nazwa jaskini). W latach 90-tych zasiedliły jaskinię troglobiontyczne chrząszcze Speonomus hydrophilus, introdukowane w sąsiedniej Jaskini Dzwonnicy w roku 1982 przez A.W. Skalskiego.

Historia eksploracji

Jaskinia była znana wcześniej okolicznej ludności (ślady prac szpatowców) lecz nie wzmiankowana w literaturze. Jej otwór był częściowo zasypany. Jesienią 1961 roku została ponownie „otwarta” przez grotołazów ze Speleoklubu Częstochowskiego: Z. Cabana, B. Kopcia, K. Kościeleckiego i A. Przewłockiego.

Bibliografia:

Państwowy Instytut Geologiczny - Portal "Jaskinie Polski"

Zdjęcia:

forumjurajskie.pl