Opis dojścia

Od drogi wojewódzkiej 792 idziemy zielonym szlakiem w kierunku zachodnim. W miejscu przecięcia szlaku przez wspomnianą drogę możemy zaparkować samochód. Po przejściu ok 150 metrów odbijamy na południe, w stronę polany (lądowisko GOPR-u), dochodzimy do lasu i ogrodzonej Studni Szpatowców. Od Studni idziemy w kierunku SE poruszając się wzdłuż skałek. Otwór leży u podstawy ściany, obok częściowo otwartego komina krasowego.

Opis jaskini

Otwór stanowi lej osuwiskowy o średnicy około 5 m i głębokości 2 m położony u podstawy północnej ściany Dudnika. Lej przechodzi w 4 metrową studzienkę. Strop i ściany studzienki noszą ślady intensywnej eksploatacji szpatu. Poniżej studzienki błotnista pochylnia (Pochylnia Szpatowców) opada w kierunku S. Nad pochylnią, w kierunku SW, rozwija się komin wysokości 5 metrów, z ładnymi polewami naciekowymi. Spąg pochylni pokrywa humus przemieszany z szutrem, wpadający tu leja tworzącego otwór. Pochylnia ma długość 7 metrów i kończy się przewężeniem. Za przewężeniem kilkumetrowej głębokości studnia wprowadza do niewielkiej salki. Nad salką kilkumetrowe kominki z ładnymi naciekami. Szczególnie zwracają uwagę wspaniale wykształcone nacieki grzybkowe. Północną ścianę studni zwieńcza duży głaz obrośnięty grubym spróchniałym korzeniem. Salka, w której jesteśmy, okazuje się studnią, całkowicie zasypaną gruzem kamiennym, przemieszanym z blokami kalcytu i odłamkami nacieków (Zawalona Studnia). Studnia ma przekrój około 3 x 5 m i głębokość około 10 m. Południową ścianę studni przecinają co najmniej trzy młode, rozwarte pęknięcia tektoniczne. Sześciometrowej głębokości przekop wzdłuż południowej ściany studni doprowadza do korytarza opadającego w kierunku SE. Po kilku metrach korytarz wypada w trójkątnej sali (Sala Strażniczek).Sala nadal opada w kierunku SE. Na ścianach polewy naciekowe i drobne stalaktyty. Spąg pokryty dużą ilością brył kalcytu. U podstawy wschodniej ściany sali, w dnie otwiera się szczelina (Amonitowy Przełaz). Czołgając się po odpękniętym od ściany bloku skalnym mijamy skamieniałości dużych amonitów i dostajemy się do maleńkiej salki z pięknymi naciekami grzybkowymi. Stąd 2 metrowa studzienka z Grzybkowym Zaciskiem (Z-1) wprowadza do szczelinowego korytarza szerokości 1,2 m wysokości około 2,5 m nazwanego Krzywy Stalagmit. Spąg korytarza pokrywają polewy naciekowe z wyrastającymi z nich kikutami połamanych stalagmitów. Stalagmity te, jak i stalaktyty w sąsiedniej salce, najprawdopodobniej, zostały połamane w wyniku wstrząsu tektonicznego, który miał tu miejsce w końcówce plejstocenu lub na początku holocenu. Najokazalszy z tych stalagmitów, wysoki na ponad 1 m o średnicy ok. 15 cm, został posklejany. Lekko przekrzywiony pokazuje jak przemieściła się płyta spągu. Korytarz, obniżając się, kontynuuje się w kierunku N jeszcze kilka metrów i przechodzi w ciasne, niedostępne dla człowieka szczeliny. W kierunku S, przez obniżenie korytarz prowadzi do końcowej salki (Cmentarzysko). Ściany salki pokrywają bardzo ładnie wykształcone nacieki. Największą atrakcją jaskini jest spąg salki. Na spągu salki zalegają połamane stalaktyty i stalagmity, demonstrując jak silny był wstrząs, który doprowadził od ich połamania. Zachodnią ścianę przecina pęknięcie tektoniczne. Jest rozwarte na około 10 cm. Na krawędziach pęknięcia wykształciły się nacieki. Przerwane w wyniku pęknięcia, doskonale pokazują sposób przemieszczenia. Datowanie tych nacieków pozwoli na określenie kiedy ten wstrząs miał miejsce. Pięknie wykształcone nacieki grzybkowe świadczą o cyrkulacji powietrza. Nie wchodzimy do tej salki, chcąc zachować ją w takim stanie, w jakim ją zastaliśmy.

Przed otworem Zawału, w zachodniej ściance leja jest niski 0,6 m i szeroki na 2 m otwór nazwany Przesmyk. Za nim niski, ciasnawy przełaz łączy Zawał z sąsiednim kominem krasowym nazwanym Babie Nogi. Do Babich Nóg prowadzi otwór leżący kilka metrów na zachód. Otwór ten stanowi szczelina szerokości 0,7 m przekryta na wysokości 4 metrów dużymi głazami. Przez ten otwór dostajemy się do komina. Komin rozmyty jest na pęknięciu kierującym się na SW. Spąg tworzy namulisko gliniaste, wznoszące się stromą pochylnią 4 metry powyżej poziomu otworu. Komin ma wysokość 9 m i w najwyższych partiach opiera się o grań Dudnika. Ściany pokryte są obficie przekrystalizowanymi naciekami, trochę zniszczonymi przez szpatowców, lecz przede wszystkim zerodowane przez czynniki atmosferyczne. Korytarz opadający w kierunku SE kończy się 2 metrową studzienką zamkniętą namuliskiem.

Historia eksploracji

Jaskinia znana miejscowej ludności od dawna. W pierwszych latach po II wojnie światowej eksploatowana przez szpatowców. W 1974 roku zespół Z.Rysiecki, B.Łabanowicz i T.Kisielowski odkrył partie poniżej Zawalonej Studni (od 1974 roku odcięte zawaliskiem). W 2015 roku zespół Z.Rysiecki, S.Nowak, J.Poszepny, E.Noszczyk i A.Janus odkrył partie od Studni Zawalonej do Cmentarzyska.

Bibliografia

Strona internetowa Jaskini Zawał

Autorzy opracowania (opisy, historia)

Zbigniew Rysiecki