Opis dojścia

Do jaskini Rysiej najprościej dotrzeć od miejscowości Rodaki. Od drewnianego kościółka pod wezwaniem św. Marka udajemy się w kierunku zachodnim, idąc lub jadąc ulicą Grabowską. Asfaltowa nawierzchnia drogi przechodzi w szutrową, prowadząc dalej na zachód przez pola. Mijamy ogrodzony staw po prawej stronie. Następnie dochodzimy do skrzyżowania dróg (w tym miejscu znajduje się kapliczka). Stąd możemy wybrać dwa sposoby dojścia:

 1) Idziemy dalej przedłużeniem ulicy Grabowskiej przez las. Po lewej stronie mijamy łąkę. Idąc dalej przez las dochodzimy do rozwidlenia dróg w kształcie litery "Y". Idziemy lewą drogą leśną wzdłuż Góry. Po przejściu 200 metrów od rozwidlenia znajduje się niewielka polanka z dużą sosną pośrodku. Dalej pod górę skręcamy prostopadłą drogą w kierunku południowym. Przed skałkami, na rozwidleniu dróg skręcamy na wschód. Idąc wzdłuż skałek, po ok. 150 metrach musimy skręcić w kierunku południowym, w stronę szczytu. Otwór jaskini, widoczny tylko z bliska, znajduje się pod niewielką skałką.

 2) Na skrzyżowaniu dróg kierujemy się na południe. Idziemy ok. 400 metrów polną drogą pod górę. Na szczytowej przełęczy pomiędzy dwiema zalesionymi wzgórzami, skręcamy w kierunku zachodnim słabo widoczną drogą. Po ok. 200 metrach droga wchodzi w las. Po stronie południowej (lewej) mamy równinę szczytową, natomiast po stronie prawej niewielkie urwisko. Otwór Jaskini Rysiej położony jest u podnóża 3-metrowej skałki.

Otwór Jaskini Rysiej położony jest 60 metrów na zachód od wejścia do Jaskini Józefa i 70 metrów na wschód od Jaskini Spełnionych Marzeń. Jest przykryty deskami w celu zabezpieczenia przed wpadnięciem osób postronnych. Wejście widoczne jest z około 10 metrów, do otworu prowadzi wyraźna ścieżka.

Zwiedzanie wymaga użycia sprzętu i umiejętności wspinaczkowych, jaskinia w wielu miejscach jest krucha i ma kilka zacisków. Szkic techniczny znajduje się na stronie www.kktj.pl

Opis jaskini

Za pionowym otworem pochyły spąg opada na SW nad pionową szczelinę tworzącą I Studnię. Jeszcze przed jej krawędzią, w rozszerzeniu zaznacza się poprzeczna szczelina. Zjeżdżamy ciasną szczeliną ok. 8 m. Na tej wysokości, na SE wznosi się poprzeczna szczelina, która po następnych 3 m prowadzi do kolejnej jeszcze ciaśniejszej, poprzecznej szczeliny. Jej kontynuacja nie jest możliwa do przejścia, ale wrzucony tam kamień wpada do Partii Kominkowych.
Wracamy do I Studni. Z poziomu okna zjeżdżamy jeszcze 2 m i stajemy na stromo opadającym, humusowym spągu. Po kilku metrach ciasnej pochylni docieramy do poprzecznej szczeliny, dalej stromo opadającej na NW. Na jej początku na NE prowadzi 7-metrowy korytarzyk mający znowu połączenie z Partiami Kominkowymi. Zjeżdżając dalej I Studnią trawersujemy do ostatniego stanowiska (V-ka) i pionowo zjeżdżamy jeszcze 7 m.
Partie Kominkowe
Z jej dna wysoka na kilka metrów szczelina prowadzi na SE by po kilku metrach skręcić na E i stromo się wznosić z powrotem pod otwór. Po drodze pokonujemy dwa, 2-metrowe progi z zaklinowanych bloków skalnych i stajemy na rozwidleniu. Na SE opada kilkumetrowa, zacieśniająca się szczelina, natomiast przez 3-metrowy próg wspinamy się do salki na dnie komina. Wprost do góry prowadzi on pod strop na poziomie ok. -6 m względem otworu. Wspinając się na półkę w kierunku W stajemy nad głęboką szczeliną, która po kilku metrach ma połączenie z dolnym poziomem. Wspinając się do okna w przeciwnym kierunku (E) dostajemy się do ciasnej szczeliny, w której osiągnięto wschodni kraniec jaskini.
Ciąg główny c.d.
Spod I Studni idziemy na NW stromą pochylnią i po kilkunastu metrach osiągamy Katedrę – salę o kruchych ścianach częściowo oblanych mlekiem wapiennym i wysokości kilkunastu metrów. Z sali wysoka szczelina stromo opada gliniasto-ziemnym spągiem w kierunku SW do skrzyżowania szczelin, gdzie wysokość przekracza 20 m (punkt 12). Na wprost prowadzi niedostępna szczelina mająca połączenie z rejonem Sali pod Blokiem. My podchodzimy stromym korytarzem na NW, a następnie na SW przez obniżenie wchodzimy do sali.
Sala pod Blokiem
- jest rejonem skrzyżowania kilku wysokich szczelin tworzących kilka połączonych ze sobą pięter. Ze środka sali na N podchodzimy pod komin mający bezpośrednie połączenie z najwyższym piętrem. Dalej wstecz dostajemy się na górne piętro sali ze stropem z tytułowym, wielkim Blokiem. W jej NW krańcu znajduje się 2-metrowy próg i ciasna szczelina mająca połączenie z rejonem II Studni i Partiami Księżycowymi.
Wracamy na środek sali. W jej południowej ścianie, nad 2-metrowym progiem znajduje się wejście do ciasnej szczeliny, która kilka metrów opada na SE, gdzie osiągamy rozwidlenie. 4 m niżej znajduje się salka stanowiąca dolne piętro Sali pod Blokiem. Wspinając się na NE osiągamy ciasną kontynuację mającą połączenie z rejonem punktu 12. Kontynuując wspinaczkę na NW dostajemy się nad bezpośrednie połączenie z Salą pod Blokiem, a dalej na E osiągamy jeszcze wyżej położone połączenie ze szczeliną w rejonie punktu 12. Należy unikać zwiedzania tego rejonu ze względu na dużą kruszyznę i ryzyko strącenia głazów na grotołazów w dolnych ciągach.
Wracamy na środek sali. Za ciągiem głównym schodzimy korytarzem nad 2-metrowy próg. Pod nim wchodzimy do niskiej salki stanowiącej dolne piętro Sali pod Blokiem, jej strop stanowi druga część tytułowego bloku. W dół prowadzi zagruzowana szczelina, natomiast na E wychodzimy z powrotem na środku Sali pod Blokiem.
Ciąg główny c.d.
Wracamy nad 2-metrowy próg. Znad niego trawersujemy na krawędź przeciwległego progu i podchodzimy ciaśniejszym korytarzykiem do okna obrywającego się 3-metrowym progiem (Były Zacisk). Za nim stajemy na półce. Na wprost, na SW widać wielkie, zaklinowane bloki skalne, nad którymi znajdują się już Partie Księżycowe, natomiast my schodzimy po głazach na dno korytarza. Po 10. metrach korytarz zakręca na NW i stajemy na rozwidleniu. Wprost do góry, przez 9-metrowy próg dostajemy się na półkę nad Prasą i wyżej do Partii Księżycowych, natomiast na W obchodzimy ów próg zawaliskiem (Prasa) między blokami skalnymi do półki powyżej. Tutaj znajduje się kolejne rozwidlenie.
Zaułek Zachodni
Z rozwidlenia, przez obniżenie w kierunku SW wchodzimy do wąskiej, ale wysokiej salki z dużymi, ruchomymi wantami. Z niej na W schodzimy szczeliną i stajemy na szczycie pękniętego filara. Schodzimy po nim i stajemy w sali usłanej głazami. Bezpośrednio pod filarem znajduje się rozszerzenie z salką, natomiast w NE krańcu sali jest połączenie z rejonem Prasy. Główne pęknięcie w tym rejonie prowadzi na NW, po kilku metrach skręca na SW i znowu wznosi się na NW, gdzie dalszą drogę zagradzają zaklinowane wanty.
Partie Księżycowe
Wracamy do salki z ruchomymi wantami. Ze środka salki kierujemy się do jej NW krańca, gdzie przez zaklinowaną wantę wspinamy się do ciasnej szczeliny na NE. Wchodzimy do rozszerzenia i wspinamy się połogim progiem na SE. Dalej trawersujemy ciasną szczeliną na NE i przez prożek wchodzimy do rozległej, ale niskiej pochyłej sali położonej nad Prasą. Idąc wzdłuż prawej ściany schodzimy na S, SE, NE i stajemy nad przewieszonym progiem nad Prasą. W lewo trawersujemy nad szczeliną na NE i stajemy na rozwidleniu. Wspinając się rozpieraczką i po zaklinowanych blokach osiągamy najwyższy punkt w Partiach Księżycowych i stajemy nad progiem, w górnej części szczeliny za Byłym Zaciskiem. Kierując się z rozwidlenia w dół na SE po kilku metrach stajemy nad progiem nad Prasą (stanowisko zjazdowe). Wcześniej nad progiem, na N, NE znajduje się następna niska sala. W jej N krańcu opada pionowa, głęboka, ale ciasna szczelina. Zachodni kraniec tej szczeliny ma na kilku poziomach połączenie z II Studnią, natomiast na jej drugim, wschodnim końcu łączy się ona z Salą pod Blokiem.
Wracamy nad szczelinę. Na południowym krańcu niska sala znowu obrywa się nad rejonem Prasy, a na SE, przez zwężenie wchodzimy do trzeciej niskiej sali, która po kilku metrach kończy się niedostępnymi szczelinami.
Ciąg główny c.d.
Znad Prasy na NE wchodzimy trawersem do ciasnej szczeliny i osiągamy skrzyżowanie szczelin, na którym powstała II Studnia. Zjeżdżamy nią kilkanaście metrów i stajemy na rozwidleniu z wielką płytą opartą o ścianę. Dalej obszernym korytarzem schodzimy nad przewieszony próg w Szczelinie „Naj”. Po kilku metrach zjazdu znajduje się korytarzyk mający po 10-ciu metrach połączenie z Mlecznym Korytarzem. Dalej kontynuujemy zjazd i na NW schodzimy stromą pochylnią do dna jaskini na -49,5 m, w tym miejscu wysokość szczeliny ponownie przekracza 20 m. Stąd spąg wznosi się na NW i przez 2-metrowy próg wchodzimy do poprzecznej szczeliny i salki z naciekami powstałej na następnym skrzyżowaniu szczelin. Jedna z nich ma połączenie z ciągiem głównym, a dwie pozostałe są dostępne tylko na kilka metrów.
Wracamy do rozwidlenia pod II Studnią. Przechodzimy pod płytą opartą o ścianę i stajemy nad progiem. Pod nim znajduje się połączenie ze Szczeliną „Naj” (-36 m), a na NE prowadzi wysoki na kilkanaście metrów Mleczny Korytarz. Po kilku metrach korytarz stromo wznosi się i zakręca na E. Dalej podchodzimy stromą pochylnią, pokonujemy progi z zaklinowanych want i stajemy przed ostatnim, 3-metrowym progiem. Nad nim znajduje się salka z widocznymi, niedostępnymi kontynuacjami (-13,2 m). Tutaj znajduje się północny kraniec jaskini.
Jaskinię Rysią tworzy system wysokich na kilkadziesiąt metrów, poprzecznych szczelin, w większości o przebiegu NW-SE i NE-SW. W kilku miejscach tj. w rejonie Sali pod Blokiem, Prasy i na końcu Szczeliny  "Naj" masyw wapienny został pocięty na wysokie filary, które w następnym etapie popękały w poprzek tracąc wcześniejszą stabilność. W kilku miejscach te filary runęły tworząc zawaliska i wielkie, wiszące, zaklinowane bloki skalne. Partie Księżycowe wydają się tworzyć poziom wierzchołków tych filarów. Spąg jaskini tworzy ziemia, glina i rumosz skalny. Nacieki występują w postaci polew, żeber, niewielkich stalaktytów i stalagnatów, grzybków, mleka wapiennego. Najwięcej nacieków występuje w Katedrze, Partiach Księżycowych, Szczelinie „Naj” i Mlecznym Korytarzu. Światło sięga kilka metrów od otworu. W całej jaskini jest wilgotno, po większych opadach w kilku miejscach tworzą się kałuże. Zimą cieplejsze powietrze wydostaje się otworem na zewnątrz. Przy otworze wegetują glony, mchy i porosty. W górnych partiach strop i ściany przebijają korzenie. Stwierdzono dosyć bogatą faunę, dla której jaskinia często jest śmiertelną pułapką. Z bezkręgowców obserwowano skoczogonki, wije, chrząszcze w tym biegaczowate, stonkowate i żukowate, ćmy Scoliopterix libatrix i Triphosa dubitata, pająki w tym Meta menardi, kosarze i pierścienice. Z kręgowców obserwowano ropuchy szare, żaby trawne, nornicę rudą oraz nietoperze: podkowiec mały, nocek duży, nocek Natterera, nocek orzęsiony, nocek rudy, gacek brunatny. Każdej zimy w Jaskini Rysiej hibernuje kilkadziesiąt osobników (Ignaczak i in. 2014, dane własne). W Partiach Kominkowych znajdują się kości średniej wielkości ssaka. W skale stwierdzono skamieniałości: amonity, gąbki, belemnity i igły jeżowców.

 

Historia eksploracji

Odkrywanie Jaskini Rysiej to szereg wyjazdów w 2010 i 2011 roku. To okres, w którym najintensywniej działała na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej Jurajska Grupa Eksploracyjna. Na przełomie 2009 i 2010 roku Adam Sanak publikował na stronie internetowej forum.speleo.pl relację tekstowo-zdjęciową z eksploracji Jaskini Józefa. Zachęciło to późniejszych odkrywców do poszukiwań opisywanego obiektu, a następnie eksploracji własnej jaskini.

8.12.2010 r., podczas rekonesansu Marek Pawełczyk odnajduje zamaskowany otwór Jaskini Józefa. Wcześniej, w drodze do jaskini znajduje bardzo obiecujące wytopy w śniegu sugerujące istnienie dużych, podziemnych próżni (eksplorowane później jaskinie Rysia i Spełnionych Marzeń). Następnego dnia M. Pawełczyk rozkopuje znalezione wcześniej miejsce. Po przerzuceniu kilku wiader ziemi i kamieni otwiera się otwór Jaskini Rysiej.

28-29.12.2010 r. zespół Ernest Bielak, Mariusz Janik i M. Pawełczyk poszerza otwór i podejmuje próbę dostania się do dalszych partii jaskini. Szczelina po kilku metrach staje się niedostępna dla człowieka, a próby przejścia zacisku utrudnia dodatkowo wisząca nad przewężeniem wanta. Na ten dzień dostępne jest 6 metrów.

Pierwszy kwartał 2011 roku to próby dostania się do dalszych partii jaskini Rysiej. E. Bielak, M. Janik i M. Pawełczyk, ze wsparciem Grzegorza i Wiolety Dumin oraz Doroty Janik podejmują kilka prób poszerzenia zacisku wejściowego, niestety nieudane. Eksploratorzy przerzucają siły na Jaskinię Partyzantów i J. Spełnionych Marzeń.

Maj 2011 roku to przełom w eksploracji:

14.05.2011 r. zespół działający w obiekcie przekopuje namulisko, odkrywając głęboką studnię. Następnego dnia zespół dostaje się na dno głównej szczeliny i bada jaskinię od Partii Kominkowych na wschodzie po Były Zacisk ze strony zachodniej.

21-22.05.2011 r. zespół: E. Bielak, Andrzej Ciołkiewicz, M. Janik, M. Pawełczyk i Tomasz Walaszczyk prowadzi dalszą eksplorację w jaskini, odkrywając kolejne partie - Prasę, Zaułek Zachodni oraz II Studnię. Zespół poszerza także zaciski i oczyszcza szczeliny z kruszyzny.

Kolejne wyjazdy w 2011 roku zostały poświęcone wspinaczce w obejściu Prasy. E. Bielak i M. Janik dostali się do Partii Księżycowych. Po obiciu punktami asekuracyjnymi II Studni wyeksplorowano Szczelinę "Naj", Mleczny Korytarz oraz krótkie szczelinowe odnogi głównego ciągu jaskini. Po wyczerpującej eksploracji, trwającej praktycznie przez pół roku, Jurajska Grupa Eksploracyjna kończy badanie jaskini.

29.12.2011 r. jaskinię zwiedza Wojciech Kuczok, M. Pawełczyk i Jarosław Surmacz. Pierwszy z nich odgruzowuje przełaz do naciekowej salki na zachodnim krańcu Szczeliny "Naj".

W lipcu 2012 r. E. Bielak i M. Janik prowadzą pomiary jaskini. Wykonana przez nich dokumentacja niestety nie została do tej pory ukończona.

27.04.2014 r. Jakub Nowak i Przemysław Styrna mierzą jaskinię do Zaułka Zachodniego.

10.05.2014 r. J. Nowak i Michał Pawlikowski, przy asyście Katarzyny Puchowskiej mierzą Partie Księżycowe i wynoszą większość śmieci.

17.05.2014 r. J. Nowak i Beata Piątek-Zalewska mierzą II Studnię, Szczelinę „Naj” i Mleczny Korytarz.

Bibliografia

Jaskinie, numer 75

Strona internetowa Jurajskiej Grupy Eksploracyjnej

Autorzy opracowania (opisy, historia)

Jakub Nowak, Marek Pawełczyk