Opis dojścia

Od parkingu koło rezerwatu przyrody „Sokole Góry” należy udać się drogą leśną (bitą wapiennym rumoszem) ku wschodowi. Po przejściu 0,5 km dochodzi się do skrzyżowania duktów, oznakowanych zielonym i czarnym szlakiem. Należy skręcić w prawo, zielonym szlakiem przez sosnowy bór, by po przejściu 300 m dojść do następnego leśnego skrzyżowania. Zielony szlak odbija w tym miejscu na zachód, w kierunku wspomnianego parkingu, ale wzdłuż północnych stoków Sokolicy. Natomiast my musimy skręcić w lewo na wschód, starą, przypuszczalnie poszpatową drogą. Prowadzi ona w głąb Pustej Dolinki, w kierunku południowej części Pustelnicy, zwanej czasem jako Stare Setki. Na zachodnim zboczu znajduje się otwór Jaskini Urwistej.

Opis jaskini

Otwór jaskini, wyjątkowo duży, o wymiarach 9,5x5,5 m, stanowi stropową część głównej komory. Jest on sztucznie poszerzony, pionowy, o niebezpiecznych, obsypujących się brzegach. Zabezpieczony został barierkami ochronnymi.

Kowalski w roku 1953 opisał jaskinię po raz pierwszy: „Sztuczny otwór wejściowy prowadzi pionowo w dół do ogromnej, imponującej rozmiarami studni. 5 m poniżej poziomu wylotu znajdujemy półkę skalną, a na niej otwór bocznego chodnika, o długości około 10 m. Dalszy jego ciąg wypełniony jest po strop namuliskiem. Poniżej wspomnianej półki stromy stok, a potem pionowa ściana, prowadzą na dno jaskini.”

Dalej według Szelerewicza i Górnego (1986): „Dno głównej komory opada stromo w dół, w kierunku zachodnim. W najniższym punkcie, po przejściu przez zawalisko, osiągamy niewielką, ładnie wymodelowaną salkę, będącą najniższym punktem jaskini. W studni wejściowej, na dnie, w miejscu gdzie kończymy zjazd, znajduje się wejście do korytarza, początkowo ciasnego, doprowadzającego do niskich sal. Partie te utworzone są między poziomo zalegającymi ławicami wapienia... W głównej komorze jaskini na ścianie południowej zachowały się grube polewy naciekowe, wśród których znaleziona została brekcja nietoperzowa. Ściana północna jest bez nacieków, poniżej półki przewieszona, bardzo krucha. Dno komory zalega rumosz wapienny i bloki skalne, w korytarzu prowadzącym do niskich sal występuje namulisko piaszczyste, a dno najniższego fragmentu jaskini wypełnia namulisko piaszczysto-gliniaste.”

W latach 90-tych odkopano dolne partie jaskini, które prowadzą w kierunku NW, przebijając się częściowo przez zawalisko w najniższej części głównej komory. Tutaj, na głębokości 36 m pojawia się glina, pierwotnie wypełniająca tą część. Po jej usunięciu odsłonięto dwa niskie korytarzyki, będące rodzajem pustych przestrzeni utworzonych między litą skałą a osuwiskiem want. Miejsca te są potencjalnie niebezpieczne ze względu na ryzyko zawału.

Jaskinia powstała w wapieniach jurajskich. O genezie jaskini pisali Skalski i Wójcik (1968): „Rozwój pionowego korytrza Urwistej związany jest najprawdopodobniej z wpływem wód przez otwór wejściowy w głąb masywu. Było to zapewne podczas zlodowacenia krakowskiego, wówczas, gdy wody z topiącego się lądolodu zapełniły piaskami obniżenia Sokolich Gór.”

Jaskinia nie stanowi znaczącego zimowiska dla nietoperzy, ale w ostatnich latach (Postawa 1994) obserwowano tu pojedyncze osobniki z gatunków: nocek duży Myotis myotis, nocek Natterera Myotis nattereri, gacek brunatny Plecotus auritus, gacek szary Plecotus austriacus, wąsatek Myotis mystacinus, nocek rudy Myotis daubentonii a nawet, wyjątkowo rzadki, nocek Bechsteina Myotis bechsteiniii mroczek pozłocisty Eptesicus nilssonii. W latach 60. i 70-tych, w czasie kiedy amatorski ruch grotołazów nie był zbytnio intensywny, w Jaskini Urwistej miał swoje stanowisko puszczyk Strix aluco. Prawdopodobnie to ten gatunek sowy był zaobserwowany przez K. Zdzitowieckiego i mylnie później opisany jako puchacz, co do dziś pokutuje w różnych publikacjach.